حسن بهشتی‌پور
درباره نشست روز سه‌شنبه هفدهم فروردین۱۴۰۰ در کمیسیون مشترک برجام در وین با شرکت نمایندگان کشورهای ایران و ۴+۱ می‌توان به جنبه‌های متفاوتی به شرح زیر توجه کرد:
به نظر می‌رسد که در شرایط فعلی ایران و آمریکا می‌توانند در ارتباط با موضوع برجام، سیاست "اقدام در برابر اقدام" را در پیش بگیرند؛ چراکه این موضوع یک راه‌حل میانه است.
اگر از نگاه خوشبینانه بخواهیم به مسائل و تحولات نگاه کنیم، به نظر می‌رسد که آمریکا تا حدودی از موضع قبلی خود عدول کرده و می‌خواهد به صورت گام‌به‌گام بخش از تحریم‌ها را قبل از مذاکرات بردارد. در صورتی که پیش از این، موضوع بازگشت به برجام را منوط به انجام مذاکره با ایران کرده بودند.
در مقابل این موضوع، مقامات ایران تاکید داشتند که این آمریکا بوده که از برجام خارج شده و برای بازگشت به برجام نیاز به مذاکره‌ای نیست و آنها باید برای بازگشت به برجام به تعهدات خود در این توافق بین‌المللی عمل کنند و تحریم‌ها را بردارند.
بعد از ملاقات اخیر وزیران امورخارجه آمریکا، آلمان، انگلیس و فرانسه به نظر می‌رسد این تصمیم گرفته شده که آمریکا مرحله به مرحله به برجام برگردد و طرحی نیز در این زمینه تهیه شده است.
از دیگر سو، مسکو نیز اعلام کرده که نقشه‌راهی برای بازگشت آمریکا به برجام دارد و به نظر می‌رسد یکی از اهداف اصلی سفر وزیرخارجه روسیه به تهران در روزهای آینده در مورد این موضوع باشد.
گرچه آقای عراقچی تاکید کرد که "ایران مذاکره مستقیم و غیرمستقیمی با آمریکا نخواهد داشت و فقط با گروه ۱+۴ مذاکره می‌کنیم"؛ اما با توجه به انتشار برخی از اخبار در ارتباط با انجام مذاکره غیرمستقیم بین ایران و آمریکا می‌توان حدس زد بعد از مذاکرات کمیسیون اجرای برجام به‌صورت آنلاین و تصمیم برای ادامه مذاکرات حضوری در وین در روز سه‌شنبه ۱۷فروردین، طرف ایرانی با گروه ۴+۱ مذاکره خواهد داشت و سپس آنها نتایج مذاکراتشان با ایران را با طرف آمریکایی در میان خواهند گذاشت. براین اساس، می‌توان گفت دستور کار اصلی نشست روز سه‌شنبه ایران و گروه ۱+۴، نحوه بازگشت آمریکا به برجام است.
به نظر می‌رسد دولت بایدن و تیم او تاحدودی از مواضع قبلی خود کوتاه آمده‌اند و آمادگی دارند که با به حالت تعلیق درآوردن اجرای بخشی از تحریم‌ها، زمینه را برای رسیدن به توافقی جدید با ایران آماده کنند.
اما اگر بخواهیم از نگاه بدبینانه به این تغییر موضع آمریکا نگاه کنیم، باید بگوییم که اینها هم وعده است و ممکن است تحقق آن زمان ببرد.
زیرا در اسفندماه گذشته خانم وندی شرمن در جلسه استماع کمیته روابط خارجی مجلس سنای آمریکا گفته بود ژئوپلیتیک منطقه در حال حاضر با سال ۲۰۱۵ فرق کرده و آنها به دنبال تغییراتی در برجام هستند.
درحالی که طرف ایرانی تاکید بر اجرای همین برجام دارد و معتقد به مذاکره مجدد در مورد آن نیست. بنابراین، نمی‌توان انتظار فوق‌العاده‌ای از نشست روز سه‌شنبه در وین داشت.
بااین‌حال، باید منتظر باشیم ببینیم که در روز سه‌شنبه راهکار قابل‌توجهی ارائه می‌شود یا نه و این رویکرد مذاکرات غیرمستقیم به کجا می‌انجامد. واقعیت آن است که برای رسیدن به هر نوع توافقی مذاکره مستقیم نتیجه بهتری خواهد داشت.
در شرایط کنونی دو طرف می‌توانند سیاست "اقدام در برابر اقدام" را در پیش بگیرند و این موضوع در تعارض با سیاست‌های اعلام‌شده از سوی دو کشور نیست.
از آنجا که ارزیابی‌های تحلیلی نشان می‌دهد بعید است که آمریکا به‌یک‌باره همه تحریم‌ها علیه ایران را لغو کند و در عمل خود را خلع سلاح کند؛ براین اساس سیاست "اقدام در برابر اقدام" یک راه‌حل میانه است.
به‌این‌معنا که در ابتدا دولت بایدن اقداماتی را در ارتباط با به حالت تعلیق درآوردن اجرای برخی از تحریم‌ها از جمله فروش نفت و مواد پتروشیمی از سوی ایران به اجرا بگذارد و ایران نیز پس از راستی‌آزمایی و اطمینان از انجام این اقدام، متناسب با آن اقدامی انجام دهد و سپس این روند ادامه پیدا کند.
باید توجه کنیم که طرح "گام‌به‌گام" یک طرح کلی و توافق در مورد یک نقشه راه است که مرحله به مرحله اجرا می‌شود. اما از آنجا که پیش از این تجربه شده، دو طرف اعتماد چندانی به اجرای موفق آن ندارند.
اما در اجرای سیاست "اقدام در برابر اقدام"، طرفین می‌توانند با انجام اقدامات متقابل تاحدودی از اجرای قطعی توافق‌های به‌دست‌آمده مطمئن شوند.